Attentiesteen Pastorie Dorpskerk Leusden-Zuid

Deze attentiesteen ligt aan de Arnhemseweg 77 in Leusden-Zuid.

Pastorie Dorpskerk 1828-1953 

De kerkenraad van de Hervormde Gemeente van Leusden  verzocht in 1825 koning Willem I om een nieuwe kerk met pastorie op een andere locatie te mogen bouwen. De kerk in Oud Leusden was te bouwvallig en te afgelegen. De toestemming werd verleend en de voorkeur ging uit om te bouwen in de buurt van Bavoort. Iets zuidelijker werd grond verkregen van boerderij De Bieshaar en in 1826 werd de kerk in Oud Leusden gesloopt. De bruikbare materialen zijn gebruikt voor de bouw van de Dorpskerk en pastorie die in het najaar van 1828 gereed kwamen. In 1953 moest de statige pastorie het veld ruimen voor een nieuw woonhuis en een wijkcentrum.
Pastorie Arnhemseweg 77
Arnhemseweg 77 in 2015
Foto: Henk Slotboom
Staand bij de attentiesteen kijkt u naar het voormalig woonhuis van de dominee. Deze woning uit de jaren vijftig is in 2015 verkocht en sindsdien dus geen pastorie meer. De oude pastorie stond veel dichter tegen de weg aan die oorspronkelijk de Leusbroekerweg heette. In het gazon, ongeveer 6 meter vanaf de plek waar u staat (op de foto bij de zwerfkei), is nog een lichte verhoging te zien van de fundering van de voorgevel. ’t Trefpunt werd begin jaren zeventig gebouwd.

De bouw van de dorpskerk en pastorie

Bij de bouw van de kerk en pastorie werd gebruik gemaakt van materialen van de afgebroken kerk te Oud Leusden. De toren van de kerk in Oud Leusden is bij de sloop van de kerk behouden gebleven. Deze kerk was eeuwenlang de enige kerk voor de hele omtrek, inclusief de stad Amersfoort totdat daar in 1248 de parochiekerk St Joris werd gebouwd. Tijdens een beeldenstorm in 1580 raakte de kerk in Oud Leusden zwaar beschadigd. Het was de tijd van de Reformatie en in 1585 bepaalden de Staten van Utrecht dat de kerk bestemd werd voor de uitoefening van de gereformeerde religie. De kerk werd daarna diverse keren gerestaureerd, maar daarmee kon blijkbaar toch niet voorkomen worden dat begin negentiende eeuw wind en regen tijdens kerkdiensten vrij spel hadden. HKL Vlooswijkseweg 2 kerktoren Oud Leusden

De oude kerk in Oud Leusdennaar een tekening van Hs Spilman Fliert foto archief Historische Kring Leusden

Rond het jaar 1000 was er een welvarende nederzetting rondom de kerk, maar rond 1800 was dat niet meer het geval; er stonden nog maar zeven huizen in de buurt van de kerk. Voor de kerkgangers die elders in Leusden woonden was het wel een uur reizen. Daarom werd bij de koning het verzoek ingediend een nieuwe kerk met pastorie te mogen bouwen dichter bij de bewoonde wereld van Leusden. De kerkenraad gebruikte als argumenten: betere bediening van het toegenomen aantal hervormden, de zeer bouwvallige staat van de oude kerk en ook werd aangevoerd dat een nieuwe kerk belangrijk was om de dreiging van verroomsing tegen gaan. Amersfoort had geen bezwaar als er een zelfstandige kerkelijke gemeente in Leusden kwam. De toestemming kwam er en de grond ook. Leien, lood, ijzer en hout werd voor zover nog bruikbaar, van de oude kerk overgebracht naar de nieuwe locatie. De oude kerk was onder meer gebouwd uit gewone metselstenen en tuf- of duifsteen, een zachte natuursteen die in de 12 en 13e eeuw veel werd gebruikt. De duifsteen werd met paard en wagen afgevoerd naar de glasblazerij, De Glashut bij de Eem, en werd daar vermalen tot tras (cement). Deze cement werd dan weer gebruikt voor de nieuwbouw van kerk en pastorie, waar het alleen voor de binnenmuren werd gebruikt. Er bleef nog veel tras over, dat apart verkocht is. De bouw van de pastorie werd gegund aan C. Versteegh uit Leersum voor de prijs van fl 3215,- Hij was timmerman. Metselaar was E. Gaasenbeek uit Woudenberg. Voor de pastorie werden de volgende kleuren verf gebruikt: okergeel, groenolijf, blauw, wit, grijze glasverf en geel. De eerste steenlegging voor de kerk en pastorie vond plaats in 1827.
HKL 02385 Arnhemseweg 75 Dorpskerk pastorie
Pastorie van de Dorpskerk met ds. G. van de Giesen en zijn familie
foto archief Historische Kring Leusden
HKL 02386 Arnhemseweg 75 Dorpskerk pastorie
Pastorie van de Dorpskerk (achtergevel)
Ds. van de Giesen heeft er gewoond van 1892 tot 1897
foto archief Historische Kring Leusden
    Bronnen:
  • Leusden Toen, Verenigingsblad van de Historische Kring Leusden, 11e jrg. 1996 nrs. 1 en 3 (Wim Bos)
  • Wim Bos: Het verleden van de kerkgebouwen der Hervormde Gemeente te Leusden (1978)