Historische Kring Leusden
Achterveld - Hamersveld - Leusbroek - Stoutenburg

Erfgoedprijs Leusden

Plaquette Erfgoedprijs Leusden



Plaquette Erfgoedprijs Leusden

De erfgoedprijs Leusden is van 2009 tot en met 2016 uitgereikt. Helaas is de uitreiking van de erfgoedprijs na 2016 beëindigd.

De uitreiking van de Erfgoed Prijs Leusden was een initiatief van de Gemeentelijke Monumenten Commissie om het plaatselijk erfgoedbeleid te stimuleren en het draagvlak ervoor te vergroten.

De prijs was bedoeld als waardering en beloning voor wie voorbeeldig en met respect met het Leusdens historisch erfgoed omgaat. De prijs was gekoppeld aan een object dat door de architectonisch en/of cultuurhistorisch verantwoorde manier van onderhoud, restauratie, renovatie en/of functievernieuwing een inspirerend voorbeeld vormt van erfgoedbeheer binnen de Gemeente Leusden en daarmee, onder andere door hun publieke functie, enthousiasme wekt voor lokaal erfgoedbeleid en een stimulans vormt voor andere eigenaren/bewoners van soortgelijke objecten.

De Woningstichting Leusden (hoofdsponsor), Stichting Architectuur Leusden en de Historische Kring Leusden werkten mee aan dit evenement, met ondersteuning van de Gemeente Leusden.

 

Prijswinnaars Erfgoedprijs Leusden

De prijs, die voor de eerste maal in 2009 uitgereikt is, bestaat uit een oorkonde, een kunstwerk en een plaquette die aangebracht wordt op het winnende object. Inmiddels is de prijs uitgereikt aan de volgende objecten:

  • 2016   Erf Groot Zandbrink – Postweg 2 – Achterveld
  • 2014   Poorthuis/Tolhuis – Stoutenburgerlaan 1 – Stoutenburg
  • 2011   De Hopschuur – Treekerweg – Landgoed Huize Den Treek Henschoten
  • 2009   Tolboomhuisjes – Hamersveldseweg 1,3,5 – Leusden

De volgende objecten zijn in de afgelopen jaren voor de erfgoedprijs Leusden genomineerd:

Langhuisboerderij ’t Laantje, Laantje 5 in Achterveld, de Marcuskerk aan de Asschatterweg 23, Asschatterkeerkade, Boerderij De Kleine Riet aan de Asschatterweg 235, ‘t Brinkje aan de Hamersveldseweg, Groot Schutterhoef aan de Arnhemseweg, Boerderij De Zwarte Hen, Treekerweg 5, en het Koetshuis van landgoed Stoutenburg aan de Stoutenburgerlaan.

Commissie Erfgoedprijs Leusden

De Commissie Erfgoed Prijs Leusden was als volgt samengesteld:

  • De heer Renze Krol (vertegenwoordiger van de Woningstichting Leusden)
  • De heer Jan van Laar (vertegenwoordiger van de Historische Kring Leusden)
  • Mevrouw Danielle Vader (vertegenwoordiger van Het Gemeentelijk Adviesteam Ruimtelijke kwaliteit)
  • De heer Daniel Grootendorst (vertegenwoordiger van Het Gemeentelijk Adviesteam Ruimtelijke kwaliteit)
  • De heer Frank de Brouwer (vertegenwoordiger van de Stichting Architectuur Leusden)
  • De heer Renko G. Campen (onafhankelijk voorzitter)


Erfgoedprijs 2016

Groot Zandbrink


Groot Zandbrink in 2016

Op 30 september maakte de jury van de Erfgoedprijs Leusden op het gemeentehuis bekend dat het Erf Groot Zandbrink is beloond met de eervolle Erfgoedprijs.

Hiermee wil de jury uitdrukken hoezeer zij waardering heeft hoe alle betrokkenen, vaak vrijwilligers, op respectvolle manier omgaan met een fraai stukje cultuurhistorisch erfgoed van Leusden. Het is een voorbeeld bij uitstek ‘Hoe je met vereende krachten een eeuwenoud boerenerf voor de toekomst kunt behouden’, zo meldt het juryrapport.

De jury kon kiezen uit drie genomineerden, naast het erf Groot Zandbrink ook de Langhuisboerderij aan ’t Laantje en de onlangs prachtig gerenoveerde Marcuskerk.

Belangrijk voor de jury was ook de grote uitstraling van Groot Zandbrink. Het heeft een duidelijke publieke functie als groen activiteitencentrum met veel aandacht voor het omringende coulisselandschap, streekeigen producten, duurzame landbouw en cultuurhistorie, onder andere in de vorm van exposities, rondleidingen en educatieve projecten.

Er is veel op vakbekwame wijze vernieuwd en gerestaureerd. Je proeft aan alles dat dit cultuurhistorisch en geografisch belangwekkende en goed onderhouden boerenerf in zijn waarde is gelaten

De geschiedenis van het erf gaat ver terug. In de Middeleeuwen was dit erf het centrum van een bisschoppelijk gerecht genaamd Zandbrink. Het viel onder de Paulusabdij te Utrecht. In een spieker werd de rogge en haver opgeslagen, waarmee de verschuldigde belasting, in die tijd 1/3 van de oogst, werd betaald. Het jaartal 1381 in het opschrift aan de voorgevel, duidt op de eerste schriftelijke vermelding in de leenmanlijst van dat jaar. In 1878 werd op deze plaats een boerderij gebouwd, Groot Zandbrink. Dit jaartal is terug te vinden op de sluitsteen in de achtergevel. In één van de eikenhouten gebinten vond men het jaartal 1626 ingekrast.

Sinds 1960 is Groot Zandbrink onderdeel van Stichting De Boom. De boerderij is in 1999 uitgeroepen tot boerderij van het jaar van de provincie Utrecht en is onlangs verbouwd waarbij de deel en het nieuwe theehuis gehuurd kunnen worden voor onder meer vergaderingen en bruiloften. Bovendien kunnen er in het expositiegebouw tentoonstellingen worden gehouden.

De jury hoopt dat er meer mensen en liefst ook jongere generaties enthousiast worden gemaakt voor het behoud van cultuurhistorisch erfgoed in de toekomst.

Meer informatie over Groot Zandbrink is te lezen op Hoeve Groot Zandbrink.

Erfgoedprijs 2014

Tolhuis Stoutenburgerlaan  

Poortwachterswoning aan de  Stoutenburgerlaan

 

De Poortwachterswoning aan de Stoutenburgerlaan 1 heeft de Erfgoed Prijs Leusden gewonnen.

De jury kon kiezen uit drie genomineerden, naast de Poortwachterswoning ook de Asschatterkeerkade en Boerderij De Kleine Riet aan de Asschatterweg 235.

Het is de derde maal dat de Erfgoed Prijs Leusden wordt uitgereikt. Deze gebeurtenis is een initiatief van de gemeentelijke monumentencommissie om het plaatselijk erfgoedbeleid te stimuleren en het draagvlak ervoor te vergroten. Het is de bedoeling de prijs tweejaarlijks als waardering en beloning uit te reiken aan een eigenaar die respectvol met zijn of haar Leusdens historisch erfgoed omgaat.

Het tolhuis maakte in vroeger tijden deel uit van het landgoed Stoutenburg. Daar hoorden ook een kasteel, koetshuis en verschillende boerderijen bij. Aan de andere kant van de Stoutenburgerlaan stond vroeger ook een tolhuis, maar dat werd lang geleden al gesloopt. Het is onduidelijk of het oude tolhuis ooit echt dienst heeft gedaan om tol te heffen. Mogelijk is het een soort poorthuis geweest. Daar wijst ook de naam ‘De Poort’ op.

Bert van Leijenhorst: ,,Ik liep al jaren rond met restauratieplannen. Het huis was verouderd en er was behoefte aan meer ruimte zodat mijn moeder hier ook kon blijven wonen. Wij wilden graag de oude buitenkant handhaven, maar het was de vraag of dat bouwtechnisch haalbaar was.

De gemeente zag in eerste instantie geen bezwaar om een sloopvergunning af te geven. Door het ontbreken van een gemeentelijke monumentenlijst heeft het tolhuis geen beschermde status.

Het heeft ons heel wat zweetdruppels, geld en moeite gekost om het pand op te knappen. Je wilt het steeds mooier maken en we zijn ontzettend blij met het resultaat.

Later nam de gemeente weer contact op om te vragen of er toch nog mogelijkheden waren om het monumentale pand te sparen. Het tolhuis staat zelfs op de voorkant van een boek met alle monumentale panden van Leusden.

Bert van Leijenhorst wijst trots naar alle fraaie details. Er is een nieuwe windveer gekomen langs de dakrand met druppelvormige uitstulpingen. Het is een exacte kopie van de oude. De diagonale roedeverdeling in de vensters is hersteld, evenals de grijze pleisterlaag en het oorspronkelijke rieten dak. Bijzonder zijn ook de ruitvormige ramen in de zijgevels en de ‘wenkbrauwen’, de uitstulpingen in de gevel boven de ramen.

Cora Koppelaar: ,,Gaandeweg de verbouwing werden we alsmaar enthousiaster en kwamen steeds meer familieleden en vrienden helpen. Mijn vader is vroeger timmerman geweest en herstelde de oude toldeur en de originele houten schoorsteenmantel.’’ Zelfs het oude stoepje met keienmozaïek wordt nog teruggeplaatst voor de voorgevel.

Meer informatie en foto’s over de geschiedenis van de Poortwachterswoning in Stoutenburg is te lezen op Poortwachterswoning Stoutenburg.

Erfgoedprijs 2011

Hopschuur Den Treek

Hopschuur in Den Treek

Op 9 september 2011 is voor de tweede keer de erfgoedprijs uitgereikt aan de Hopschuur in Den Treek. Er waren drie genomineerde panden: de Hopschuur in Den Treek, ‘t Brinkje aan de Hamersveldseweg en Groot Schutterhoef aan de Arnhemseweg.

Renko Campen voorzitter van de erfgoedcommissie: ,,Er zijn in Leusden nog veel mooie historische panden te vinden. Bij ons onderzoek naar kandidaten kom ik langs weggetjes in Leusden waar ik nog nooit geweest ben en daar staan dan ook weer hele fraaie oude huizen. Een nieuwbouwwijk zoals de Tabakssteeg kan overal in Nederland worden gebouwd, maar het behouden van bijzondere cultuurhistorische waarden is heel belangrijk voor de identiteit van een gebied. Het kost veel tijd en geld om oude panden te onderhouden. Dat betalen de mensen allemaal uit eigen zak. Eigenaren die dat doen mogen best eens in het zonnetje worden gezet.’’

,,We toetsen de panden die worden voorgedragen aan een aantal criteria, waardoor er objecten afvallen en komen zo tot een shortlist. Na veel wikken en wegen en bezoeken aan de panden zijn de nominaties tot stand gekomen.’’

De eigenaren zijn allemaal heel enthousiast en vinden het leuk om genomineerd te zijn. Maar als de gemeente de waardering voor het cultureel erfgoed op een hoger plan wil brengen, is een gemeentelijke monumentenlijst natuurlijk essentieel om monumenten in stand te houden

Hopschuur
De Hopschuur in Den Treek is in 2008 gerestaureerd. Landgoed Den Treek-Henschoten is de eigenaar van de in 1882 gebouwde schuur die werd gebruikt voor het drogen van hop. De hopschuur heeft tegenwoordig de functie van bedrijfsgebouw, maar heeft zijn uiterlijk nagenoeg behouden. Sommige materialen zijn hergebruikt en andere elementen, zoals de lamellen voor de ramen, verwijzen naar de luiken die bij het drogen van de hop werden gebruikt.

Groot Schutterhoef
De uit 1847 daterende boerderij Groot Schutterhoef aan de Arnhemseweg 23 werd grondig gerestaureerd. Stichting Philadelphia Zorg nam de boerderij in 2009 in gebruik als zorgboerderij. Aan de achterzijde van het erf zijn nieuwe gebouwen geplaatst, maar de boerderij zelf is behouden gebleven en heeft zijn oorspronkelijke agrarische uitstraling behouden.

‘t Brinkje
‘t Brinkje staat aan de Hamersveldseweg 19 en is van de familie Schoonderbeek. Het huis is in 1919 gebouwd als boerenwoning en werd in 2006 gerestaureerd waarbij aan het uiterlijk slechts bescheiden aanpassingen werden gedaan.

Meer informatie over het landgoed is te lezen op Den Treek-Henschoten.

Erfgoedprijs 2009

Tolboomhuisjes

Tolboomhuisjes in 2009
Jan van Laar & Remco Campen

De Tolboomhuisjes, Hamersveldseweg 1-5, hebben de eerste Erfgoedprijs gewonnen. De heer en mevrouw Tolboom ontvingen de prijs uit handen van wethouder Ago Salverda en juryvoorzitter Renco Campen.

Voor de eerste erfgoedprijs waren genomineerd De Tolboomhuisjes aan de Hamersveldseweg, Boerderij De Zwarte Hen, Treekerweg 5, en het Koetshuis van landgoed Stoutenburg aan de Stoutenburgerlaan. “De jury heeft het moeilijk gehad”, vertelde Renco Campen. “We hebben drie inspirerende objecten gezien.”

Wethouder Ago Salverda toonde zich blij met de tweejaarlijkse prijs. “Veel mensen denken dat Leusden helemaal geen monumenten heeft, omdat het in de jaren zeventig van de vorige eeuw zo snel uitgebreid is”.

De jury van de Erfgoedprijs was onder de indruk van de manier waarop de Tolboomhuisjes gerestaureerd waren. Voor de oorspronkelijke gevels zijn bakstenen van zeer verschillend formaat gebruikt.

Een inspirerend voorbeeld voor iedereen, die ook zo’n monumentaal pand bezit

 In de gerestaureerde gevels zijn diezelfde stenen gebruikt. De jury vond dat erg mooi gedaan. De huisjes zijn gezichtsbepalend voor Leusden. Dat was een belangrijke overweging voor de jury. Leusdenaren zouden moeten kunnen genieten van de monumenten.