Fotoarchief restauratie duiventoren
RESTAURATIE DUIVENTOREN TEGENOVER HUIZE HEILIGENBERG TE LEUSDEN
RESTAURATIE DUIVENTOREN VAN MAART 1985 - MEI 1989
De aanleiding tot de restauratie van de Duiventoren aan het Zwanenwater t.o. Huize de Heiligenberg waren 3 foto’s van de toenmalige Leusdense fotograaf Carel Elemans, die hij had ingezonden voor Leusden Aardig Vaardig, een driedaagse culturele manifestatie,die elke twee jaar georganiseerd werd door de Lions Club Leusden. Hieruit is later de Culturade ontstaan.
Carel uitte zijn bevreesdheid, dat er over 3 tot 4 jaar niets meer over zou zijn van de ruïne van de duiventoren. De duiventoren, was bij de Leusdense bevolking nauwelijks bekend, omdat het eiken en berkenbos er omheen nogal verwaarloosd was en je de resten van wat eens de duiventoren was geweest, van de weg af, bijna niet kon zien.
Van het boek Nederlandse Duiventillen door H.W.M. Giezen - Nieuwenhuys en C.C.S. Wilmer werd het eerste exemplaar aangeboden aan de Commissaris van de Koningin van de provincie Utrecht Jhr.drs.P.A.C. Beelaerts van Blokland. De heer Beelaerts hield een geweldig verhaal over duiven en duifhuizen. De aquarel van de Duiventoren bij het Zwanewater hing op de tentoonstelling en staat in het boek( pag.62 en 92).
De Historische Kring Leusden stond positief tegenover het project. De eigenaar Stichting “De Boom” in het begin zeker niet. De omslag kwam veel later, toen de Werkgroep / De Historische Kring kon garanderen, dat de restauratie Stichting “De Boom” niets zou hoeven te kosten en dat er ook een beheers / onderhoudsfonds gerealiseerd kon worden, zodat de duiventoren ook voor de toekomst veilig gesteld was.
Veelvuldig werd in deze fase een beroep gedaan op de lokale media.Er werd door de werkgroep samen met de pers een bezoek gebracht aan de ruïne.(maart 1987). De heer B. Steinmetz en zijn ouders woonden sinds lang in een woning gelegen nabij de Duiventoren. Zij hadden veel informatie en een foto uit 1968 toen de Duiventoren nog een spitse toren had en omringd was door rododendrons.
Er kwam een fotoprijsvraag in de Leusdense couranten:”Wat stelt dit voor?”. Alle inzenders met de goede oplossing, en dat waren er toch best nog veel, mochten op de Culturade bij de stand van de Historische Kring hun prijs, een gratis entreebewijs voor zwembad Octopus, ophalen.De stand van de Historische Kring op de Culturade 1988 was geheel gewijd aan de restauratie van de Duiventoren.
Aanneemsom fl. 57.490,10
Meerwerk begroot fl. 500,00
Dubbele houtladder fl. 497,50
Kosten toezicht en gedenksteen fl. 1.000,00
Totaal fl.59.487,60 =
Nu zou dat € 27.039,81 zijn.
Er is even sprake geweest van een mogelijk verplaatsen van de Duiventoren, meer naar de rand van het Zwanewater, zo dat hij beter gezien zou worden. Doch dit vond de werkgroep historisch gezien niet verantwoord. De huidige plaats past in het ontwerp van een Engelse landschapstuin. Met andere woorden, de architect heeft hier bewust voor gekozen. Bovendien zou het geheel veel duurder uitvallen. Na onderzoek is er in 1985 een tekening gemaakt door de heren H.N. Karsemeyer en G.A. Overheem van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg. Jan Jehee, eveneens werkzaam bij Monumentenzorg, onderzocht de details omtrent de vroegere bouwkunde, de materialen en kleuren. Naderhand maakte hij ook de tekening van de voorzijde en de bestektekening.
Monumentenzorg maakte een begroting van fl. 63.000,-. Fondswerving. In mei 1988 werd het restauratiefonds gesticht. Alle organisaties uit het Fondswervingboek kregen een persoonlijk schrijven, met als resultaat: K.F.Heyn Stichting fl. 5000,-- / Anjerfonds fl. 5000,-- / Fentener van Vlissingenfonds fl. 3000,-- De gemeente Leusden is in principe bereid fl. 30.000,-- beschikbaar te stellen. Aannemer Hertzinger had een begroting gemaakt, die uitkwam op fl. 47.500,--. De werkgroep besloot, dat de restauratie incl. BTW maximaal fl. 50.000,-- zou mogen gaan kosten.
Het eerste echte werk. In januari 1989 wordt begonnen met het vrijkappen van de Duiventoren, zodat deze weer te zien zou zijn vanaf de Heiligenbergerweg en ook niet onbelangrijk,
vanuit Huize de Heiligenberg.
Er zijn 6 grote eikenbomen en vele berken gekapt. De grond rond de duiventoren is vrij gemaakt van het welig tierende struikgewas.Rondom de duiventoren worden rododendrons geplant.
Het vooraanzicht met wat is overgebleven
van de vlieggaten.
Deuropening, gaten van de luiken en de klok.
De gemeente Leusden stelde voor om het project in te sturen voor The Conservation Awards van Ford Nederland. Groot was onze trots, toen wij vernamen, dat ons project Duiventoren, winnaar was geworden in de categorie restauratie 1988. De prijs bestond uit een glazen kunst object met de functie van zonnewijzer en een geldprijs
van fl. 6.000,--. Daarmee was het financiële plaatje nagenoeg rond. We konden zelfs het onderhoud financieren voor 10 jaar. De prijsuitreiking vond plaats tijdens een groot diner in Park Plaza in Amsterdam. Behalve de leden van de werkgroep en de voorzitter van de Historische Kring R.Polak waren ook wethouder Evelien Blom als vertegenwoordigster van de gemeente Leusden en de heer en mevrouw Van Hasselt, als vertegenwoordigers van Stichting “De Boom”, hierbij aanwezig. Ook nu weer kreeg de werkgroep en de Duiventoren veel media aandacht.
Half december 1988 kwam er een schrijven van Stichting “De Boom”,waarin werd medegedeeld, dat het ministerie van WVC 80% van de restauratiekosten van de Duiventoren voor haar rekening zou nemen. Daarnaast werd door Stichting “De Boom” het onderhoud voor 10 jaar veilig gesteld. De restauratie kon beginnen. Er was nu een geheel andere situatie ontstaan. Stichting “De Boom” neemt de volledige verantwoordelijkheid voor de restauratie en het onderhoud op zich. Wel zal de restauratie worden uitgevoerd, volgens de plannen opgesteld door de werkgroep en met de verkregen subsidies ervoor, 80% WVC en 20% fondsen.
De toegezegde gemeentelijke subsidie van fl. 30.000,-- is overbodig geworden.
Hier heeft eens de deur gezeten
Doorkijkje vanuit de Duiventoren naar het Zwanenwater
Op deze foto is goed te zien
hoe slecht de duiventoren er aan toe was
Vanuit binnen gemaakt. Bovenin de resten van de vlieggaten. Onderin de resten van waar eens de balken in de muur verankerd waren
Op 13 maart 1989 start restauratie van de Duiventoren. Bouwbedrijf Hertzinger uit Leusden gaat aan de slag
De balken worden geplaatst. Er is gekozen voor een ambachtelijke constructie.
Goed te zien zijn ook de reeds opgemetselde vlieggaten, weer drie rijen hoog.
De balken constructie van boven af gezien.
De achtkantige kap constructie
De ambachtelijke kap constructie.
En de bekleding met hout er van.
Het hout is geïmpregneerd met een middel tegen houtworm, schimmel en boktor. Het hout binnenin wordt niet geschilderd.
De kap en de vlieggaten.
De kap en de vlieggaten.
Er is veel publiciteit rond de restauratie.
De reacties van de Leusdense bevolking zijn zeer positief.
De kap is dicht en de leien kunnen
aangebracht worden
De kap is dicht en de leien kunnen
aangebracht worden
En zo is het uiteindelijk geworden
De deur met de halfronde bovenkant
is afgehangen en het beslag zit er weer op.
De leidekker aan het werk.
Net als in de vorige eeuw worden hier Reinlandse leien gelegd.
De wijze waarop de leien zijn gelegd is voor Nederland vrij uitzonderlijk.
Het aangebrachte lood.
Een van de boogvormige luiken weer in ere hersteld en aangebracht.
De deur met de halfronde bovenkant
is afgehangen en het beslag zit er weer op.
Het hout wordt met lood beschermd tegen het hemelwater.
Naar de oorspronkelijke kleuren is veel onderzoek gedaan.
De schilder kan beginnen.
De vlieggaten zijn nog niet afgewerkt..
Bijna klaar.
De vlieggaten hebben weer
aanvliegplankjes gekregen.
De vlieggaten zijn afgewerkt.
De dakconstructie. Helemaal af en mooi om te zien, hoe dit op ambachtelijke manier gemaakt is.
De 8-hoekige plattegrond, het 8-kantigge spitstoelopende dak en het pleisterwerk zijn vrij uniek te noemen. De deur heeft een halfronde bovenkant. Boven de deur zit een vierkante klok. De zijden aan weerskanten van de deur hebben boogvormige openingen met luiken. Daarboven zitten 3 rijen van elk 3 vluchtgaten. De zijkanten van de duiventoren zijn dicht. Aan de achterkant is een luik aangebracht en in de twee flankerende zijden zitten weer 3 rijen van 3 vliegopeningen. Het pleisterwerk is wit.
Er gaat geschilderd worden, nadat er eerst een gedegen onderzoek is gedaan naar de originele kleuren.
Het schilderwerk buiten is uitgevoerd in geel en zwart.
Goudkleurige cijfers en wijzers op een zwarte ondergrond.
De klok kan alleen een decoratieve functie hebben gehad.
De nesthokken voor de duiven
Aan de voorzijde. Het eindresultaat in volle glorie.
Ook de achterzijde is het aanzien meer dan waard.
Het eindresultaat in volle glorie.
De gedenksteen onthuld op de invliegdag, zaterdag 27 mei 1989.
De Duiventoren bij het zwanenwater t.o.Huize de Heiligenberg is in zijn oude glorie hersteld.
De duiven kunnen erin.
INLEIDENDE TEKST EN FOTOTEKSTEN: ANNELIES LAKEMAN - 2008