Historische Kring Leusden

Achterveld - Hamersveld - Leusbroek - Stoutenburg

Wijken in Leusden: Groenhouten

Groenhouten

boerderij Groenhouten

boerderij Groenhouten – Foto: archief HKL

De naam van de wijk is ontleend aan de boerderij Groenhouten gelegen aan de Hamersveldseweg. De eerste vermelding van de naam van deze boerderij dateert uit 1746 en had in 1772 zeven morgen “Tabaksplantage” en een tabaksschuur. In 1792 wordt gerept over “een buijtenplaats, bestaande in een Heeren Huijsinge, Hoff en Hoffstede etc.”. De boerderij Murckhoven, het latere Munnikhove vormde tot in de 18e eeuw één geheel met Groenhouten.De boerderij Groenhouten is tijdens de bouw van de eerste woningen in de wijk gesloopt.

alt tekst image

 

De Gelderse Vallei was in de oudheid een zeer moerassig gebied. Slechts op enkele, wat hoger gelegen zandruggen, was sprake van enige bebouwing. In de 12e eeuw werd het moerasgebied tussen het huidige Valleikanaal en de Grift door het graven van sloten aan weerszijden van de Hamersveldseweg drooggelegd en in cultuur gebracht. Aan deze weg ontstonden daarna boerenbedrijven. Het oude verkavelingpatroon met haaks op de Hamersveldseweg lopende sloten was bij de ontwikkeling van het plan Groenhouten nog altijd aanwezig.

Aanvankelijk was er sprake van akkerbouw, maar in later tijd werd er overgegaan op de veeteelt. Een deel van de gronden in de omgeving van Hamersveld bleek in de 17e eeuw ook bijzonder geschikt voor de tabaksteelt. Ten behoeve van deze tabaksteelt moesten er droogschuren gebouwd worden. De meeste van deze schuren zijn in de loop der tijd, toen de tabaksteelt niet meer lonend was, verdwenen. In Groenhouten heeft de tabaksschuur, die een lengte had van 20 m., nog lang bij de voormalige boerderij ’t Spul als berging gefungeerd.

Wijk-Groenhouten-Tekening-boerderij-t-Spul

Over de uit het begin van de 19e eeuw daterende boerderij ‘t Spul, die midden in het plan lag,, is in de jaren 1976 en 1977 veel te doen geweest. De bewoners van de wijk hadden eind 1976 voor het behoud van deze boerderij een werkgroep opgericht. Men vond het van educatief belang dat de functie van boerderij in de wijk dicht bij de scholen behouden bleef. Ondanks het feit dat de meerderheid van de bewoners de boerderij wilde behouden, besloot de raad in juli 1977 toch de boerderij af te breken, omdat er geen passende bovenwijkse functie voor gevonden kon worden. Het door de bewoners voorgestelde ponycentrum werd door de gemeente afgewezen.

De bij de boerderij behorende tabaksschuur die zo’n 200 jaar daarvoor in opdracht van de Amersfoortse bankier en handelsman Benjamin Cohen was gebouwd en sinds juni 1977 op de definitieve monumentenlijst was geplaatst, werd na toestemming van Monumentenzorg in 1980 toch door de gemeente gesloopt.

Wijk-Groenhouten-luchtfoto-Boerderij-t-Spul
Wijk-Groenhouten-Luchtfoto-Claeverenblad

Het plan Groenhouten was het laatste plan van de eerste fase van het in 1968 vastgestelde structuurplan. Dit structuurplan kende meerdere bouwfasen. Uiteindelijk werden alleen de eerste en tweede fase van dit ambitieuze plan uitgevoerd.

De hoofdwegenstructuur met Noorderinslag, Groene Zoom, Centrumweg (later Van der Postlaan) was eveneens op dit structuurplan gebaseerd.De Centrumweg werd aanvankelijk overeenkomstig dit structuurplan in een rechte lijn vanaf de Groene Zoom naar de Hamersveldseweg aangelegd. Een gedeeltelijke omlegging van deze Centrumweg was echter noodzakelijk om onder meer tijdig in Groenhouten nog een school te kunnen bouwen. Hierdoor kwam de boerderij Claverenblad binnen het plan Groenhouten te liggen.

kaart deel Groenhouten

 

Luchtfoto-terrein-vdBerg

 

Het stedenbouwkundig plan voor Groenhouten werd gemaakt door de vroegere stadsarchitect van Amersfoort, de heer D. Zuiderhoek, die inmiddels ook in Leusden al een aantal wijken ontworpen had. Bij het ontwerp van de wijk maakte hij gebruik van de eerdere landschappelijke studie van tuinarchitect W.C.J. Boer die in Leusden ook al het park Princenhof en het groenplan van Rozendaal vorm had gegeven. Een aantal van de van oorsprong aanwezige houtwallen en sloten, die kenmerkend waren voor het eerder genoemde verkavelingpatroon, werd in het stedenbouwkundig plan opgenomen. Dit is ook het geval met het tracé van de oude toegangsweg naar de boerderij ’t Spul. Op de plaats van deze weg is de Dissel aangelegd en het verder westwaarts gelegen rijwielpad langs de scholen.

In 1969 vond de eerste aankoop van agrarische gronden door de gemeente plaats, weldra gevolgd door de verwerving van de overige grond. Spoedig hierna kon men met het bouwrijp maken van het ongeveer 37 ha grote plangebied starten. De woningbouw werd voor een groot deel ontworpen door het architectenbureau Bakker en Boots uit Schagen.

Een belangrijk complex in de wijk wordt gevormd door de aan de Zaaier, Egger en Dorser gebouwde woningen voor ouderen. Voorheen stond op deze plaats o.m. het veevoederbedrijf van de gebr. Van den Berg, met nabij de Noorderinslag een hoge silo. Na aankoop van de belangrijkste grondpercelen werden alle daarop staande bouwwerken gesloopt. Het bedrijf zelf verhuisde naar Renswoude. De bij het bedrijf behorende woning bleef bestaan en werd later uitgebreid met een winkel met artikelen voor tuin en dier.

Langs de Hamersveldseweg stonden diverse oude huizen. In sommige was een winkel (o.m. bakker, slijter en manufacturen) gevestigd. Voor de bouw van een aantal flatwoningen, winkelunits en de Rabobank werd een aantal van deze oudere huizen gesloopt.

Wijk-Groenhouten-Huisje-H-Veldseweg-nu-Rabobank
Wijk-Groenhouten-Manufacturen-Deden

Auteur: J.H. Roggenkamp

Bronvermelding :  2015

 

© – NIETS VAN DEZE PAGINA MAG WORDEN VERVEELVOUDIGD ZONDER TOESTEMMING VAN DE HISTORISCHE KRING LEUSDEN