Historische Kring Leusden
Achterveld - Hamersveld - Leusbroek - Stoutenburg
Wijken in Leusden: Rozenboom
ROZENBOOM
Luchtfoto van de wijk Rozenboom – Foto: archief HKL
Onze vereniging, de Historische Kring Leusden, werkt aan het project “Boeren, Burgers en Buitenlui”. Het deelproject “Burgers” onderzoekt de na-oorlogse ontwikkeling van Leusden. Het betreft hier de landelijke ontwikkeling als gevolg van de Tweede Nota Ruimtelijke Ordening van 1966, die in september 1966 tot stand is gekomen onder het Kabinet Cals.
In die tijd werd voorzien dat ons land tot het jaar 2000 zou groeien van 12 miljoen naar 21 miljoen inwoners. Dit vereiste forse ingrepen. Voor de regio Amersfoort werd een toekomstig aantal inwoners verwacht tussen een kwart en een half miljoen.
Voor Leusden betekende dit een forse groei met een flink aantal nieuwe wijken. Op deze pagina wordt de ontwikkeling van de wijk Rozenboom beschreven.
De wijk Rozenboom, die wordt begrensd door de Noorderinslag, de Asschatterweg, de Torenakkerweg en de Hamersveldseweg, is tot stand gekomen tussen 1972 en 1980. Rozenboom was niet de eerste nieuwe wijk. Zo waren Rozendaal en Rossenberg al eerdergerealiseerd.
In een krantenbericht werd gemeld dat Hamersveld zich ontwikkelde van boerengehucht tot forensenstad. Hamersveld was officieel niet lang meer in beeld. In 1970 werd Hamersveld omgedoopt tot Leusden-Centrum. Bij hetzelfde raadsbesluit werd de naam Leusbroek veranderd in Leusden-Zuid. Opvallend is de enorme snelheid waarmee gevolg is gegeven aan de uitvoering van dein de inleiding genoemde Kabinetsnota van 1966. In Leusden behandelde de gemeenteraad in juli 1971 de aanbesteding van de wijk Rozenboom (ook wel Rozendaal II genoemd). De plannen waren dus al klaar en, zoals hiervoor al werd vermeld, Rozenboom was niet de eerste nieuwe wijk.
De bouw van een openbare kleuterschool werd in 1972 voltooid en enkele maanden later een openbare lagere school en een RK- kleuterschool. Ook zijn in 1972 de eerste 16 bejaardenwoningen gereed gekomen. Tevens werd de bouw aangekondigd van een bejaardencentrum, tevens dienstencentrum. Dat is wat we nu kennen als “’t Hamersveld”.
De Til, vertrek naar het vakantiekamp Ootmarsum 1973. Zicht op de wijk Rozendaal, ook bekend als de Eurowoningen,
gezien vanaf het plein bij De Til. Hiertussen wordt de wijk Rozenboom gebouwd. – Foto: archief HKL
In een toelichting op het ontwerp-bestemmingsplan is te lezen dat de oppervlakte van de wijk 17 ha. beslaat. Tevens wordt daarbij vermeld dat de wijk 700 inwoners zal tellen, dus 44 per ha. Opmerkelijk is dat in 1971 bij het aanleggen van parkeervoorzieningen werd uitgegaan van een toekomstig autobezit van 450 auto’s per 1000 inwoners. Dit toenemende autobezit werd als argument gebruikt om de verkoop van huizen te stimuleren. Daarom zou het geen probleem zij om b.v. in Leusden te wonen en elders te werken. Het komt nu wat vreemd over dat in de regeringsnota het volgende wordt opgemerkt. “De mogelijkheid van snelle verplaatsing van personen en goederen vormt een belangrijk sociaal en economisch gegeven, maar vooral een verrijking van het menselijk bestaan.”
Zonder blikken of blozen wordt daar nog, om mensen over de streep te trekken, het volgende aan toegevoegd: “Vooral het gebruik van een eigen auto biedt grote voordelen boven dat van andere vervoermiddelen; de autobezitter kan zich rechtstreeks, zonder overstappen en wachten, naar de gewenste bestemming begeven en daar voor de deur uitstappen.”
Tussen 1969 en 1978 heeft onderzoek plaatsgevonden naar de tevredenheid van de nieuwe bewoners. Deze blijkt het grootst onder degenen die al bewoner van Leusden en omgeving waren. Voor degenen die van “buiten” kwamen was bij 91% het dichter bij het werk wonen het motief om zich in Leusden te vestigen. Dat mensen naar Leusden gingen verhuizen vanwege de overvolle randstad, is niet uit het onderzoek gebleken.
HET VERLEDEN VAN ROZENBOOM
De ontwikkeling van de nieuwe wijken bracht voor Hamersveld aanzienlijke veranderingen met zich mee. Niet alleen ontstond een totale verandering in de samenstelling van de bevolking, ook landschappelijk ontstond een geheel ander beeld. Enkele nog bestaande gebouwen herinneren aan het verleden, zoals de boerderij “Roozendaal”. In de Leusder Krant van 23 december 1982 is een artikel verschenen over deze boerderij. Aanleiding was het feit dat deze boerderij sedert 1823 – dus bijna 160 jaar – eigendom was van de familie Van de Hengel. Een andere herinnering is huize “’t Brinkje” aan de Hamersveldseweg, gebouwd in 1919.
Ook was er uiteraard al de St. Jozefkerk met het St. Ansfridusklooster (afgebroken) en het “Ros Beyaard” (vervangen door nieuwbouw). De historie van deze kerkgemeenschap gaat terug tot voor de periode van de beeldenstorm, die een aanleiding was voor de tachtigjarige oorlog ( van 1568 tot 1648). Na de beeldenstorm ontstond de periode van de “hervorming”. Dit had o.m. tot gevolg dat kerken en kerkelijke bezittingen overgingen naar de Staat. Op 4 augustus 1585 ontnamen de Staten van Utrecht aan Joannes van Ameringe, de toenmalige pastoor van Leusden “de pastorye en de cure van Leusden” en besloot een Gereformeerde predikant aan te stellen. Zij die katholiek bleven gingen “ondergronds”. Er werden diensten gehouden in “boerenachterhuizen” zoals “Rossenberg” en “Romselaar”. Vanaf 1695 werd weer een doopboek bijgehouden. Deze situatie heeft geduurd tot 1841.
Huize St.Ansfridus en het Ros Beyaard hebben een andere voorgeschiedenis. Uit de archieven van omstreeks 1745 wordt melding gemaakt van 2 huisjes naast de kerk en wordt ook de “Rosbeyer” genoemd. Dit koffiehuis wordt in 1872 verkocht aan het parochiale kerbestuur voor 4000 gulden. In 1906 wordt tot nieuwbouw overgegaan. In 1913 wordt door het kerkbestuur een tegeltableau in de voorgevel aangebracht met “Het Ros Beyaard”. Door de plaats die Het Ros Beyaard in de samenleving heeft ingenomen ( vergaderingen, veilingen, bibliotheek) kan gesproken worden van een rijke geschiedenis. De naam “Rosbeyer “ op de gevel van het huidige complex herinnert aan de naam die het in het verleden had.
Huize St. Ansfridus is op 18 januari 1898 in gebruik genomen. In de Leusder Krant van 17 janauri 1973 is een artikel opgenomen over “75 jaar lief en leed in Huize St. Ansfridus”. Beschreven wordt hoe het begonnen is met 4 zusters die dag en nacht moesten schrobben en ploeteren om het huis bewoonbaar te maken. Ze moesten strozakken naaien en vullen om te kunnen slapen.
FRICTIE ROZENBOOM
Hoorzitting 6 september 1974 – Foto: archief HKL
Het is duidelijk dat de ontwikkeling van nieuwe wijken niet kan plaatsvinden zonder dat er rimpelingen aan de oppervlakte komen. Al snel wordt aandacht gevraagd voor snelheidsbeperking voor auto’s. Bij wijze van proef zullen verkeersdrempels worden aangelegd. In 1974 klaagt de politie over toegenomen criminaliteit en verkeersmisdragingen. Ouders wordt gebrek aan gezag verweten en het niet geven van het goede voorbeeld door verkeersregels te negeren.
Door bewoners wordt geklaagd over een tekort aan parkeerplaatsen. Het gemeentebestuur reageert hierop dat gezien de oppervlakte van de wijk, aan de norm is voldaan (Vijverpartijen behoren ook tot de oppervlakte van de wijk). Een andere klacht van bewoners is – ook voor andere nieuwe wijken – dat er te weinig groen is en dat vooral omdat de kopers vanwege de groenvoorziening een extra bedrag moesten betalen boven de grondprijs. Ook het gebrekkige winkelaanbod leidt tot klachten. Op 6 september 1974 vond hierover een emotionele hoorzitting plaats.
De ontwikkeling van de wijk Rozenboom heeft rond de St.Jozefkerk en de bijgebouwen ook tot het nodige “gesteggel “geleid. Zo wordt in de toelichting op het bestemmingsplan gesproken over het opheffen van de begraafplaats achter de St.Jozefkerk. Het behoeft geen betoog dat hierdoor de verhouding tussen kerkbestuur en het gemeentebestuur niet bepaald hartelijk was te noemen.
De ontwikkelingen rond het St. Ansfridushuis verliepen ook niet soepel. De gemeente had plannen voor de bestemming huisvesting van studenten en werkende jongeren, maar bleek de prijs niet te kunnen opbrengen. Daarom werd het gebouw verkocht aan een ontwikkelingsmaatschappij die het sloopte en op het terrein bungalows bouwde. Deze werden eind 1981 opgeleverd en kostten tussen de 180.000 en 220.000 gulden.
Dat er nog meer frictie is ontstaan blijkt uit een bericht in de Leusder Krant van 31 juli 1991, dat een uitgebreide terugblik geeft op de ontwikkeling na de genoemde Nota Ruimtelijke Ordening. Begin 1960 werd het nieuwe Leusden nog als een mogelijke woonstad gezien van 90 á 100.000 inwoners. Later werd dit bijgesteld en ging men er vanuit dat Leusden 46000 inwoners zou moeten tellen.
Aanbieding bezwaarschriften van KNALgroen
(Komitee voor Natuurbehoud en Autobeperking Leusden)
aan de gemeente, per paard en wagen. – Foto: archief HKL
Bij het afremmen van de voorziene onstuimige groei heeft de aktiegroep “KNALgroen”, die in 1971 werd opgericht, een belangrijke rol gespeeld. In 1973 publiceerde deze aktiegroep het rapport “grenzen aan Leusdens groei”. Belangrijk punt van zorg van KNALgroen was het bouwen (de sprong) over het Valleikanaal. Dit rapport was een schot in de roos; binnen korte tijd werden 3500 bezwaarschriften ingediend.
Deze richtten zich tegen de aantasting van waardevol landschappelijk gebied. Ook waren de bezwaren gericht tegen het feit dat er niet gebouwd werd voor de groep waar de woningnood het hoogst was. In het rapport werd bijstelling van de plannen geëist. Deze eis stelde de grens aan de uitbreiding op 25000 inwoners.
Nu we veertig jaar verder zijn kan men wel spreken van een profetische blik van KNALgroen.
Auteur: Dhr Wallert
Bronvermelding : Leusden Toen nr.2-2013